List do Komitetu Biblioteki Klasyków Filozofii z b.d.

Autor Władysław Tatarkiewicz

Kategorie varia

Archiwum Archiwum PAN w Krakowie

Sygnatura w archiwum K_III-26_D_31

Prawa autorskie wszystkie prawa zastrzeżone

Rodzaj zasobu dokument, list

Problematyka kwestie organizacyjne, kwestie publikacyjne

Dziedzina filozofia

Tagi #Adam Bar, #Adam Burski, #Adam Ignacy Zabellewicz, #Adam Mickiewicz, #Aleksander Ludwik Birkenmajer, #Aleksander Świętochowski, #Andrzej Frycz Modrzewski, #Antoni Wiśniewski, #Bacona metoda tłumaczenia natury, #Bibliografia Filozofii Polskiej, #Biblioteka Klasyków Filozofii, #Biblioteka Kórnica, #Biblioteka Narodowa, #BKF, #Bogusław Leśnodorski, #Dialectica Ciceronis, #Dominik Szulc, #dzieła filozofii polskiej, #Edward Dembowski, #Feliks Jaroński, #Filozofia ekonomii materialnej ludzkiego społeczeństwa, #Filozofia Umysłu Ludzkiego, #hegliści, #Helena Hleb-Koszańska, #Helena Więckowska, #Henryk Michał Kamieński, #Hugo Kołłątaj, #Jakiej filozofii Polacy potrzebują?, #Jan Jonston, #Jan Kott, #Jan Majorkiewicz, #Jędrzej Śniadecki, #Joachim Lelewel, #Józef Emanuel Jankowski, #Józef Florian Sołtykowicz, #Józef Franciszek Łęski, #Józef Kalasanty Szaniawski, #Józef Supiński, #Julian Ochorowicz, #Juliusz Kleiner, #Krakowskie Towarzystwo Naukowe, #Ludwik Kasiński, #Marcin Śmiglecki, #mesjaniści, #Michał Wiszniewski, #Mikołaj Kopernik, #Mowa o niepewności zdań i nauk na doświadczeniu fundowanych, #myśliciele polscy, #Naturae Constantia, #O filozofii, #O źródle wiedzy tegoczesnej, #Polymathia Philologica, #Porządek fizyczno-moralny, #pozytywiści, #Przekłady pism praktycznych Arystotelesa, #Rady przyjacielskie młodemu czcicielowi nauk i filozofii, #scholastycy krakowscy, #Sebastian Petrycy, #Stanisław Leszczyński, #Stanisław Pigoń, #Stanisław Staszic, #Stefan Harassek, #Tadeusz Bilikiewicz, #Tadeusz Sinko, #Tomasz Młodzianowski, #Verneius #Aloysius Antonius, #Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, #Wiktor Wąsik, #Witelon, #Władysław Tatarkiewicz, #Zygmunt Kukulski

BIBLIOTEKA KLASYKÓW FILOZOFII
FILOZOFOWIE POLSCY

v Zestawienie dawnych dzieł filozoficznych polskich, które by zasługiwały na wydanie w czasach obecnych i na włączenie do Biblioteki Klasyków Filozofii, jest trudne, ponieważ: 1. z myślicieli mających najbardziej powszechne uznanie wielu było raczej przyrodnikami /Witelo, Kopernik, Jędrzej Sniadecki/, historykami /Lelewel/, pisarzami politycznymi /Modrzewski, Staszic, Kołłątaj/, ubocznie tylko zajmowali się filozofią i o wydaniu ich dzieł pomyśleli już dawniej specjaliści; 2. dzieła filozofii polskiej, które niegdyś cieszyły się sławą światową /prace scholastyków krakowskich XV w., Śmigleckiego czy Młodzianowskiego w XVII w./ nie przedstawiają dziś większego interesu i na setkach swych kart zawierają stosunkowo niewiele myśli oryginalnych; 3. dzieła, które uchodziły nawet za szczyt filozofii narodowej /jak pisma mesjanistów/ również nie odpowiadają potrzebom dzisiejszym, interesują raczej w niektórych partiach niż w całości, a przy tym przynajmniej część ich względnie niedawno miała reedycje.
v Trudnościom tym zapobiec można w ten sposób, że wydawać się będzie nie tylko całe dzieła, ale także ważniejsze ich fragmenty, że się będzie w jednym tomie łączyć fragmenty różnych pism jednego autora a nawet różnych pokrewnych autorów.-
v Wydaje się, że następujące tomy „klasyków” powinny być uwzględnione w pierwszym szeregu:
v 1. Witelo, Pisma filozoficzne /Pisma te przeważnie nie są jeszcze drukowane, przynajmniej w całości. Z olbrzymiej „Optyki” co najwyżej drobne fragmenty mogłyby się nadawać do przedruku w wydawnictwie filozoficznym/.
v 2. Wybór filozofów krakowskich XV wieku /Badania ostatnich dziesięcioleci wykazały dość znaczną samodzielność i postępowość ówczesnych filozofów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nie może ich braknąć w niniejszym wydawnictwie, jednakże nie wydaje się, aby było celowe prace ich, zalegające dotąd w rękopisach, wydawać w całości/.
v 3. Petrycy z Pilzna, Przekłady pism praktycznych Arystotelesa, 1601/18 /Są ważne jako pierwsze a bardzo udane próby filozoficznego języka polskiego, a zarazem wprowadzą do wydawnictwa Arystotelesa/.
v 4. A.Burski, Dialectica Ciceronis, 1604 /Należy przełożyć to oryginalne i uczone dzieło, jednakże chyba ze skracaniem olbrzymich cytat greckich i łacińskich autorów/.
v 5. J.Jonston, Naturae Constantia, 1632 /Niewielka, ładnie napisana, bardzo wielostronna w doborze materiału książeczka daje obraz ówczesnej postępowej uczoności; można by jej przekład uzupełnić fragmentami innych prac tego autora, częściowo dotykających filozofii, Polymathia Philologica, 1667/.
v 6. Wybór pism filozoficznych wczesnego Oświecenia /St.Leszczyński, Konarski, Wiśniewski, Verneius i in./
v 7. St.Staszic, Wybór pism filozoficznych /”Ród ludzki” nie nadaje się do reedycji, już choćby tylko na rozmiary i formę wierszowaną. Z pozostałych pism żadne nie ma charakteru filozoficznego, maja tylko fragmenty i motywy filozoficzne/.
v 8. H.Kołłątaj, Porządek fizyczno-moralny, 1810 /Jako uzupełnienie należałoby uwzględnić rkp. PAU 223 „Pomysły..”/.
v 9. Jędrzej Sniadecki, Mowa o niepewności zdań i nauk na doświadczeniu fundowanych, 1799. /Do tomu mogłyby wejść też fragmenty filozoficzne z innych jego pism, bardzo zresztą nieliczne/.
v 10. Jan Sniadecki i jego przeciwnicy w sporze o Kanta, 1819-44 /”Filozofia Umysłu Ludzkiego” mogłaby ukazać się później/.
v 11. J.K.Szaniawski, Rady przyjacielskie młodemu czcicielowi nauk i filozofii, 1805, II wyd.1823.
v 12. Wybór pism filozoficznych z Warszawskiego Tow. Przyjaciół Nauk i Krakowskiego Towarzystwa Naukowego, 1800-30. /Szaniawski, Zabellewicz, Łęski, Sołtykowicz, Jankowski i in./.
v 13. F.Jaroński, Jakiej filozofii Polacy potrzebują? 1810./Do tej niewielkiej rozprawy można by dołączyć fragmenty jego 3-tomowego dzieła „O filozofii”, które w całości nie nadaje się do przedruku/.
v 14. M.Wiszniewski, Bacona metoda tłumaczenia natury, 1834 /Także inne drukowane pisma tego myśliciela zasługują na reedycję. Przed kilkudziesięciu laty Korbut podał wiadomość o rękopisach filozoficznych Wiszniewskiego, – jeśli nie zostały zniszczone przez wojnę, powinny być zbadane i zapewne wydane/.
v 15. E.Dembowski, Pisma filozoficzne /Pisma te pochodzące głównie z lat 1843/4; nie były dotąd zestawione i łącznie wydane/.
v 16. H.Kamieński, Filozofia ekonomii materialnej ludzkiego społeczeństwa, 1843.
v 17. J.Majorkiewicz, Wybór pism filozoficznych, 1843-52.
v 18. Wybór pism heglistów /poza tamtymi, przeznaczonymi do wydania oddzielnego – przedstawicielami lewicy heglowskie/.
v 19. A.Mickiewicz, Pisma filozoficzne.
v 20. Wybór pism mesjanistów /Zagadnienie charakteru, rozmiaru i układu tego wyboru musi być przedyskutowane specjalnie/.
v 21. D.Szulc, O źródle wiedzy tegoczesnej, 1851.
v 22. Wybór pism pozytywistów /Supiński, Ochorowicz, Swiętochowski i in./

v Program ten może i powinien być jeszcze rozszerzony. Pożądane byłoby, aby w wydawnictwie znalazły się pisma Kopernika o znaczeniu filozoficznym, jednakże zostały już ogłoszone w Bibliotece Narodowej /w wyborze L.A. Birkenmajera/ i zamierzone jest tam nowe ich wydanie. Pożądane byłoby tez włączenie pism Frycza Modrzewskiego, ale wydanie ich jest podjęte przez Bibliotekę Kórnicką. Pożądane również jest uwzględnienie pism Lelewela o znaczeniu filozoficznym. Wszakże już i wymienione pozycje stanowią program dość rozległy.
v Zrealizowanie tego programu nie powinno przedstawiać trudności, ponieważ nie brak znawców przedmiotu. Do wydania pism Witelona powołany jest dyr.A.Birkenmajer, który odkrył zapomniane jego prace. Do wydania Petrycego i Burskiego – prof. Wąsik, przy czym przy wydaniu Burskiego powinien współdziałać filolog klasyczny. /Może można by pozyskać do współpracy prof.T.Sinkę/. Nad Jonstonem pracował prof.T.Bilikiewicz, nad filozofią Oświecenia prof.B.Leśnodorski, nad filozofią Oświecenia i początku XIX wieku W.Tatarkiewicz, nad Staszicem prof. Kukulski, nad Śniadeckim i niektórymi mesjanistami prof. St.Harassek, nad mesjanistami także prof.J.Kleiner i St.Pigoń, nad Lelewelem prof. H.Więckowska dr Hleb Koszańska, nad pozytywistami prof. J.Kott, dr. L.Kasiński in.
v Do programu tego powinna być jeszcze dołączona jedna pozycja, która ściśle się z nim łączy. Mianowicie, jest gotowa wielka Bibliografia Filozofii Polskiej, wykonana przez dra Adama Bara. Wydanie jej nie jest rzeczą łatwą, chodzi bowiem o dzieło ogromne, obejmujące przeszło 100 arkuszy druku, ale dałoby korzyści bardzo znaczne.

/-/ W.Tatarkiewicz

BIBLIOTEKA KLASYKÓW FILOZOFII:
PROJEKT INSTRUKCJI WYDAWNICZEJ

v Instrukcja wychodzi z założenia, że Biblioteka Klasyków Filozofii przeznaczona jest przede wszystkim dla pracujących na polu filozofii lub przygotowujących się do pracy, nie jest zaś wydawnictwem popularnym, nie powinna więc obciążać się informacjami potrzebnymi tylko dla celów popularyzacyjnych. Nie powinna jednak – jak to było w „Tłumaczeniach Klasyków Filozofii” P.A.U, – ograniczać się do samego przekładu. Powinna ponadto zawierać wstęp historyczny, indeks rzeczowy, słownik terminów, objaśnienia i dokładnie rozczłonkowany wykaz treści.
v 1. Każdy tom wydawnictwa powinien zawierać WSTĘP HISTORYCZNY. Wstęp ten jednak obejmowałby tylko fakty dotyczącego przełożonego dzieła; kiedy było napisane, przez kogo, w jakich warunkach, w jakim celu itd. Nie obejmowałby pełnego życiorysu autora, lecz tylko te zeń dane, które potrzebne są do zrozumienia danego dzieła. W tych samych rozmiarach podawałby też wiadomości o innych dziełach tegoż autora.- Wyjątek stanowiliby autorzy mniej znani, gdzie wstęp i życiorys autora musiałyby być obszerniejsze i zastąpić nieistniejącą albo trudną do otrzymania literaturę przedmiotu. Wstęp powinien też wyjaśnić z jakiego wydania czy rękopisu dokonany został przekład. Powinien też zaznaczyć szczególne trudności, jakie przekład napotkał.
v 2. Każdy tom powinien zawierać INDEKS RZECZOWY. Ewentualnie także INDEKS NAZWISK.
v 3. Każdy tom powinien zawierać SŁOWNIK TERMINÓW, wyjaśniający, jakim terminom oryginału odpowiadają terminy przekładu. Słownik ten może być połączony z indeksem rzeczowym.
v 4. Każdy tom powinien zawierać OBJAŚNIENIA. Jednakże te tylko, które są potrzebne bardziej zaawansowanym czytelnikom, dla których w pierwszym rzędzie przeznaczone jest wydawnictwo. Objaśnienia te sprowadzają się do dwu kategoryj: 1. do zaznaczenia miejsc tekstu, które mogą być rozumiane rozmaicie /rzecz nie rzadka w tekstach starożytnych/, 2. do wytłumaczenia wrażeń, nazwisk i faktów dawniejszych, wspomnianych w tekście, a dziś zapomnianych i większości czytelników nic nie mówiących. Natomiast nie jest potrzebne objaśnianie 1.wyrażeń filozoficznych i innych, które dziś pozostały żywe, 2. komentowanie tekstu /chyba że zachodzi wyraźna rozbieżność między komentatorami/ i 3. zaznaczanie poglądów tekstu, z którymi tłumacz się nie solidaryzuje, które są nietrafione, błędne, przestarzałe, przezwyciężone przez dalszy rozwój myśli. Objaśnień takich i uwag krytycznych nie należy dawać, gdyż nie odpowiadają charakterowi Biblioteki, powiększałyby niepotrzebnie jej rozmiary, prowadziły do powtórzeń, , wysuwały na pierwszy plan osobę tłumacza i komentatora, podczas gdy powinna na nim stać osoba autora dzieła tłumaczonego.
v 5. Każdy tom powinien zawierać wykaz TREŚCI i szczegółowe jej ROZCZŁONKOWANIE, bardziej szczegółowe niż to, jakie dawała większość klasyków. Ten rozczłonkowany wykaz treści może być podany przed lub po tekście lub także na marginesach tłumaczenia jako tytuły paragrafów. W każdym razie musi to być przeprowadzone jednolicie we wszystkich tomach.
v 6. Instrukcja niniejsza dotyczy również reedycyj polskich dzieł filozoficznych, z tą tylko różnicą, że odpadają tu słowniki. Tomy poświęcone filozofii polskiej powinny stanowić oddzielną SERIĘ. Serię drugą, tzn. serię przekładów stanowiłyby łącznie wszystkie inne tomy.
v 7. Właściwym formatem BIBLIOTEKI byłaby ósemka 24×16 cm. Format taki miały ostatnie „Tłumaczenia Klasyków P.A.U., natomiast druk ich był zbyt gęsty, interlinia byłaby pożądana.
v 8. Redakcja Biblioteki wyda instrukcję dla tłumaczy, jak mają postępować w wątpliwych sprawach językowych, np.jak pisać obce nazwiska i w jakim brzmieniu podawać obce imiona.

/-/ W.Tatarkiewicz