Notatki do odczytu „Spór o istnienie świata między idealizmem a realizmem” z 20.07.1945
Spór o istnienie świata
między idealizmem a realizmem
Notatki do odczytu P.A.U.
20.VII. 1945r.
R Ingarden
Spór o istnienie świata między realizmem a idealizmem
Referat w P.A.U.
20.VII.45.
I. Referat szkicem pewnych idei (I tomu), szczegółowe analizy pojęć podstawowych – nie do
zrekonstrowania.
II. Dawniejsze prace autora w kwestii idealizmu realizmu.
III. Wieloznaczność terminu „idealizm”:
1. a) XXX – przyjęcie idei
n b) „realizm” XXX za względu na sposób istnenia
2. idealizm subjektywistyczny (idea = przeżycia) świat realny wyborem lub zespołem idei.
n Berkeley, Hume, Fichte – Hegel.
3. idealizm = spirytualizm (o naturę świata)
4. idealizm = przyjmowanie istnienia wartości jako kierowniczego czynnika w rzeczywistości
n związek z XXX
5. idealizm – realizm – epistemologiczny
n n n n n n XXX – Berkeley – Hume – Kant – niem. ideal.
n n n n n n transcendentalizm – Husserl – neokantyści Natorp Rickert.
Chodzi o spór o istnienie świata realnego
transcendentalny punkt wyjścia = świat realny – czysta świadomość (immanencja)
Podważenie wszystkich pojęć zasadniczych
Konieczność wyjaśnienia pojęć zasadniczych
n n n także z uwagi na stan faktyczny dyskusji między systemami
Konieczność rozgraniczenia grup zagadnień XXX: metafizyka, epistemologia i kontrola
Dawniejsze prace związane ze sprawą idealizmu-realizmu.
I. a) Teoria poznania:
n 1. Stanowisko teorii poznania wydanie XXX (1925) 35
n 2. Psycho-fizjologiczna teoria poznania (1930) n 40
n 3. Czy i jak można wykazać obiektywność
n n spostrzeżenia zewnętrznego? (1923) n n n 4
n n n n n n n n n 79
n b). formalna teoria przedmiotu:
n 4. Pytania esencjalne (1925) (180)
n 5. Vom formalen Aufbau des individuellen Gegenstandes (1935) n 74
n 6. Problematyka tożsamości przedmiotu indywidualnego (1939) n n 3
n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n 257
n c). estetyka:
n 7. Das literarische Kunstwerk (1931) n n n 403
n 8. Sprawa formy i treści w dziele literackim (1938) n 14
n n n n n n n n n n n n n n n n n n 417
n d). metafizyka:
n 9. Bemerkungen zum Problem Idealismus-Realismus (1929) n n 32
n 10. Człowiek i czas. (1937) n n n n n n n n n n n n 14
n n n n n n n 46
n e) studja nad innemi kierunkami filozoficznemi:
n 11. Niektóre założenia idealizmu Berkeleya (1932) n n n n 42
n 12. Główne linje rozwoju poglądów filozoficznych E.Husserla (1939) n n n n 54
n n n n n n n n n n n n n n n n 96
II. niegłoszone:
n a) wstęp do teorii poznania 79
n b). Zagadnienie objektywności spostrzeżenia zewnętrznego n n n 257
n n n n n n n n n n n n n n n n 417
n n n n n n n n n n n n n n n n 46
n n n n n n n n n n n n n n n n 96
n n n n n n n n n n n n n n n n 845
Grupy rozwiązań z uwagi na modus existentiae świadomości
I. świadomość : A samoistna B. ostrzejsze sformułowanie:
samodzielna samoistna
nie-pochodna od świata. pierwotna
niezależna od świata niezależna
II. świadomość: samoistna
samodzielna
niepochodna od świata
zależna od świata
III. świadomość: samoistna
samodzielna
pochodna od świata real.
niezależna od świata real.
IV. świadomość: samoistna
samodzielna
pochodna od świata real.
zależna od świata real.
V. świadomość: samoistna
niesamodzielna w stosunku do świata real.
niepochodna od świata real.
VI. świadomość: samoistna
niesamodzielna w stosunku do świata real.
pochodna od świata real.
VII. świadomość: niesamoistna
pochodna od świata real.
samodzielna
zależna
VIII. świadomość: niesamoistna
pochodna od świata real.
niesamodzielna w stos. do świata real.
Samoistność istnienia
Coś istnieje samoistnie, jeżeli jest samo w sobie immanentnie określone, i tem samym ma w sobie samym fundament bytowy
Coś istnieje niesamoistnie, jeżeli swój fundament bytowy ma nie w sobie samem, lecz w czemś
innem.
Pierwotność istnienia
Przedmiot istnieje pierwotnie, jeżeli istnieje, ale z istoty swej nie może być wytworzony przez żaden inny przedmiot (o ile istnieje, to tylko dlatego, że z istoty swej nie może nie być) –> stąd wynika, że jest bytowo trwały – nie może przez żaden przedmiot inny być zniszczony.
Przedmiot istnieje pochodnie, jeżeli istnieje tylko dlatego, że został wytworzony przez inny przedmiot (jest taki w swej istocie, że istnieć może tylko z wytworzenia przez drugi jakiś przedmiot. [„bezwzględna” pochodniość z własnej istoty XXX
nie-pochodny od x -> względna nie pochodniość nie jest równoważna z pierwotnością
Samodzielność istnienia
Przedmiot istnieje samodzielnie, jeżeli z istoty swej nie wymaga współistnienia innego przedmiotu w obrębie jednej całości (= jeżeli jego istnienie nie jest koniecznem współistnieniem w obrębie jednej całości z jakimś innym przedmiotem
Niesamodzielność istnienia = jeżeli istnienie jest koniecznem z istoty x XXX współistnieniem w obrębie jednej całości.
Bytowa zależność i niezależność
x istnieje zależnie jeżeli mimo swej samodzielności domaga się istnienia y samodzielnego. – Istnienie zarazem Bezwzględna (ogólna!) niezależność. (niedomaga się)
względna zależność
absolutna zależność
8 pojęć sposobów istnienia (bez uwzględnienia czasu!)
A. I. istnienie absolutne:
samoistność
pierwotność
samodzielność
niezależność
B. istnienie względne:
samoistność III. samoistność
pierwotność pierwotność
samodzielność niesamodzielność
zależność
IV. samoistność V. samoistność VI. samoistność
pochodniość pochodniość pochodniość
samodzielność samodzielność niesamodzielność.
niezależność zależność
VII. niesamoistność VIII. Niesamoistność
pochodniość pochodniość
samodzielność niesamodzielność
zależność
________________________________________________
sposoby istnienia
momenty egzystencjalne
________________________________________________
A. 3 odmiany absolutnego realizmu.
niezależn. I. śwat: samoistny świadomość:
pierwotny n możliwy w 7 odmianach
samodzielny (I,II,III,IV,V,VI i VII.
niezależny (od świadomości)
zależ. II. świat: samoistny n możliwy w 5 odmianach
pierwotny (I. II. III. IV. V.)
samodzielny
zależny (od świadomości)
jednościowy II. świat: samoistny n możliwy w 4 odmianach
pierwotny n (I. III. V. VI.)
niesamodzielny
B.3 Kreacjonizmy umiarkowanie realistyczne
I. Absolutny kreacjonizm realistyczny: n możliwy tylko I. grupie
świat: samoistny
pochodny (od świad.)
samodzielny
niezależny (od świad)
II. Kreacjonizm zależnościowy realistyczny: możliwy tylko w I. grupie
świat: samoistny
pochodny (od świad)
samodzielny
zależny (od świad).
III. Kreacjonizm jednościowy realistyczny: możliwy w 2 odmianach
świat: samoistny n (I i V.)
pochodny (od świad.)
niesamodzielny
C. 2 kreacjonizmy idealistyczne
I. Kreacjonizm zależnościowy ideal. możliwy tylko w I. grupie
świat: niesamoistny
n pochodny
n samodzielny
n zależny
II. Kreacjonizm jednościowy ideal.: możliwy tylko w I. grupie
świat: samoistny
n pochodny
n niesamodzielny n n ogółem 22 wypadki
D. Rozwiązanie czysto negatywne:
świat nie istnieje w żadnym sensie.
E. Rozwiązania podwójne (różnych typów)
np. kombinacje: absolutnego realizmy niezależ.
i kreacjonizmu idealistycznego
4 podstawowe modi existentiae (po uwzględnieniu sprawy czasu).
I. Byt absolutny, ponad-czasowy
pierwotność
samoistność
aktualność nieszczelinowa
trwałość
samodzielność
niezależność
I.a. Czasowa odmiana bytu niezależnego
pierwotność
samoistność
aktualność szczelinowa
trwałość
samodzielność
niezależność
Byt poza-czasowy (idealny?)
A. (przedmioty) B. (przedm) C. (momenty)
samoistność samoistność samoistność
pierwotność pierwotność pierwotność
nieaktualność (czysta potencjalność) nieaktualność nieaktualność
samodzielność samodzielność niesamodzielność
niezależność zależność
III. Byt czasowy (realny?)
a) teraźniejszość
α) dla przedmiotów β(dla procesów) δ.(dla zdarzeń)
samoistność samoistność samoistność
pochodniość pochodniość pochodniość
aktualność szczelinowa aktualność szczelinowa aktualność szczalinowa
nietrwałość (kruchość?) nietrwałość nietrwałość
samodzielność samodzielność niesamodzielność
niezależność zależność
b). przeszłość
α) β) δ)
samoistność samoistność samoistność
pochodniość pochodniość pochodniość
post-aktualność post-aktualność post-aktualność
samodzielność samodzielność niesamodzielność
niezależność (od elem. współczesnych) zależność
c). przyszłość
α). niesamoistność β). niesamoistność
pochodniość pochodniość
empiryczna możliwość empiryczna możliwość
samodzielność niesamodzielność
zależność
IV. Byt czysto intencjonalny
α). niesamoistność β). niesamoistność
pochodniość pochodniość
samodzielność niesamodzielność
zależność –
nieaktualność nieaktualność
Rozwiązania, jeżeli byt realny = C.
warunek: forma świata
świat = dziedzina niezwarta
związki przyczynowe
I. absolutny kreacjonizm realistyczny I grupa
II. realistyczny kreacjonizm zależnościowy I grupa
III. realistyczny kreacjonizm jednościowy I grupy
IV. realistyczny kreacjonizm jednościowy V grupy
III i IV odpadają ze względu na formę świata
I i II odpadają jeżeli ostrzejsze sformułowanie I grupy.
I odpada, przy umiarkowanem sformułowaniu I grupy jeżeli świadomość XXX. dzięki
n związkom przyczynowym należy do świata (bo XXX niezależny świat od świad. i
n odwrotnie)
II . przy umiarkowanem sformułowaniu I grupy odpada, jeżeli świadomość zależna od
świata (a fortiori jeżeli niesamodzielna w stosunku do ciała -)
jeżeli zjawisko przeplatania!
warunki materialne świadomości
1). Kwantowa koncepcja w fizyce
Całościowa koncepcja organiczna w biologii (niezbędna, jeżeli ma być zachowana forma
świata)
2). Zasada nieograniczoności Heisenberga
n komplementarności Bohra (prowadzi do idealizmu dla realizmu – odrzucić!)
3). Istota związku przyczynowego: jedno-jednoznaczności czy jedno-wieloznaczności
związku przy
4). Koncepcja de Broglie’a: falo-korpuskuł.
VI. Teoria względności czasu – ? czy można interpretować w sensie efektywnego znajdowania
się przedmiotów materialnych w czasie? [czas zmienia się w zależności od stanu
naukowego?]
- absolutny realizm
świat: samoistny
n pierwotny
n n samodzielny
n n niezależny (od świadomości) - absolutny kreacjonizm
świat: samoistny
n pochodny
n n samodzielny
n n niezależny (od świadomości) - dualistyczny realizm jednościowy
n świat: samoistny
n n pierwotny
n n niesamodzielny - realizm zależnościowy:
n świat: samoistny
n n pierwotny
n n niesamodzielny - Realistyczny kreacjonizm zależnościowy:
świat: samoistny
n pochodny
n n samodzielny
n n zależny (od świadomości) - Realistyczny kreacjonizm jednościowy
świat: samoistny
n pochodny (od świadomości
n n niesamodzielny - Idealistyczny kreacjonizm zależnościowy
świat: niesamoistny, zależny.
n pochodny
n n samodzielny - Idealistyczny kreacjonizm jednościowy
n niesamoistny
n pochodny
n niesamodzielny