Terminy do tłumaczenia Etyki Spinozy z d.b.

Terminy do tłumaczenia Etyki Spinozy omówione podczas pobytu mego w Warszawie dn. 21.II.br. z p. I. Krońską. /moje propozycje/

1. Causa sui = przeczyna siebie samego /nie: samej siebie, nikt tak nie tłumaczy./ W definicji dla uniknięcia wieloznaczności proponuję, by „intelligo” tłumaczyć przez „rozumiemy”.
2. Esse, est = tam gzide kontekst wymaga: istnieć, w innych miejscach: jest, być /w każdym razie esse nie: bytowanie, lecz:istnienie/.
3. Modus = zależnie od kontekstu: postać, odmiana, stan.
4. modificatio = modyfikacja lub odmiana.
5. affectiones substanciae= pobudzenia substancji, dodać jednak notę, że genetivus dwuznaczny, może być subjectivus lub objectivus
6. cogitatio: nie: pomyślenie, lecz raczej: myślenie, czasem może być myśl może można /wraz z notą wprowadzić termin już używany przez Ajdukiewiczów w pewnych wypadkach przy tłumaczeniu Meditationes: świadomość lub przeżycie świadome. W niektórych miejscach Etyki prosi się takie tłumaczenie, np. tam, gdzie mowa o tym że postaciami czy odmianami „cogtationum” jest np. amor./
7. Intelectus+ rozum, tam zaś gdzie ratio, tłumaczyć także przez „rozum”, ale dodać w nawiasie: /ratio/. – Nie sądzę, żeby te dwa terminy różniły się wyraźnie swą treścią u Spinozy. W każdym razie nie może zostać „rozsądek” jako równoważnik „intellectus”. Jeżeli nie przeszłaby propozycja tłumaczenia przez rozum, w takim razie tłumaczyć przez „intelekt”, co jest jednak raczej rażące.
8. Involvit :=obejmuje, /nie”włącza”/ W niektórych miejscach można też tłumaczyć przez „pociąga za sobą”/.
9. Necessario esse: z koniecznością istnieć /lub być/ nie zaś „istnieć w sposób konieczny”, – bo to jest modus existentiae, co u Spinozy na ogół nie występuje. Jedynie przy substancji można by tłumaczyć necessario esse przez :”istnieć w sposób konieczny”
10. Odróżnić terminologicznie: commune cum se – tam, gdzie chodzi o tzw. „wspólne” cechy /takie same/ od „commune inter se” tam, gdzie chodzi o wspólną / jedną dla dwu/ część. Spinoza sam wprawdzie nie zachodzuje konsekwencji t erminologicznej ale to nie przeszkadza zachowaniu tej różnicy terminologicznej także w języku polskim w wypadkach, gdzie u Spimozy używa się różnych terminów.
11. Finitus – resp. infinitus: dwa znaczenia: a/ skończony /resp. nieskończony/ b/ ograniczony /resp. nieograniczo[ny/] Tłumaczyć zależnie od kontekstu
12. Natura naturans: natura wytwarzająca przyrodę

Natura naturata: natura ucieleśniona w przyrodzie /podać w nawiasie termin oryginalny przy pierwszym jego pojawieniu się/. Ewent, nota eksplikująca bliżej znaczenie na podstawie tekstu, tudzież jego wieloznaczności nasuwające się przy lekturze ./

Terminy do Spinozy Etyki                                       n                          II

13. actu /esse/: nie: faktycznie. lecz „w urzeczywistnieniu: lub „w zaktualizowaniu”. Czasem prosi się: „effektywnie” istnieć lub „istnieć aktualnie” /w przeciwstawieniu do in potentia/.
14. determinare = określać, pochodnie: określony,

determinatus ad operandum /agendum/ przysposobiony do działania /nie: „do oddziaływania”/

15. „certo” = pewnie, w sposób ściśle oznaczony, nie „pewien= jakiś”/
16. certo et determinato modo: w sposób ściśle oznaczony /podać za pierwszym razemtermin oryginalny/
17. conflari – być zespoleniem /zespolonym/, nie: składać się /chodzi o wypadki, w których zachodzi ciągłość/
18. causa transiens: nie: przyczyna transcendentalna – termin zbyt obciążony całkiem odmiennymi znaczeniami /Kant/ niż u Spinozy. Tłumaczyć może przez: przyczyna wykraczająca poza przedmiot i przechodząca na inny – przechodnia?
19. pati ab objecto: doznawać czegoś od przedmiotu
20. cognitio = poznanie, w niektórych tylko miejscach: znajomość
21. infinita infinitis modis sequitir – czasem: wynika nieskończenie wiele na nieskończenie wiele sposobów, a czasem: nieskończenie wiele w nieskończenie wielu odmianach, zależnie od miejsca.

  n                                 mxmxmxmxmxmxmxmxmxmxmxmxmxmxmxmxmxmxm