Notatki do odczytu sekcji teorii poznania z b.d.

    n       SEKCJA TEORII POZNANIA Polskiego Tow. Filoz. we Lwowie odbyła w roku akademickim 1925/6. 21 posiedzeń naukowych i jedno organizacyjne w dniach: 19., 23, 30 listopada, 7 i 14 grudnia 1925.r. nadto 4.,11., 18. stycznia, 4., 15., 22. lutego, 1., 8., 15. marca 12., 19. 26. kwietnia, 10., 17., 31. maja, 14., 21. czerwca 1926.r Posiedzenia naukowe poświęcone były dyskusji na temat przedmiotów idealnych. Dyskusje prowadził Dr. R. Ingarden, zabierali zaś głos pp.:prof. Dr Ajdukiewicz, Auerbach, Blaustein, Dąmbska, Ginsberżanka, Dr Gromska, Dr Igel, Łuszczewska, Dr Mehlberg, Dr Słoniewska, Dr Smolka, Prof. Dr Twardowski, T.Witwicki, Dr Zawirski i przewodniczący. Dyskusje protokowali kolejno członkowie Sekcji, protokoły złożono do archiwum P. Tow. Filozoficznego. Członków liczyła Sekcja 19, na posiedzeniach przeciętnie obecnych 14 osób.
    n       Sprawę istnienia przedmiotów idealnych i sposobu ich poznania postanowiono odłożyć na później. Przede wszystkiem zaś zajęto się zebraniem odpowiednich typowych przykładów przedmiotów, które ewentualnie należałoby zaliczyć do przedmiotów idealnych, i zbadanien ich podstawowych cech, bez względu na to, czy przedmioty te należało by uznać tylko za fikcje, czy też za przedmioty isniejące niezawiśle od podmiotu poznania. Przy poszczególnych przykładach chodziło oczywiście o zwrócenie uwagi przede wszystkiem na te ich cechy, które odróżniałyby je od przedmiotów realnych, by na tej drodze dojść do ustalenia, na czem polegałaby idealność badanych przedmiotów, i do odpowiedzi na pytanie, czy należy obok przedmiotów realnych przyjąć odrębną klasę przedmiotów. Za przykłady do dyskusji zaproponowano: 1. kwadrat o określonym co do długości boku, 2. równoleszobok, 3. liczba 5., 4. liczba parzysta, 5. kwadratowe koło, 6. pan Zagłoba, 8. pojęcie kwadratu /człowieka i t.p./, 9. Pojęcie. 10. zdanie „ten piec jest brązowy”, 11. jakiś określony syllogizm, 12. nauka, n.p. matematyka, 13. dobro, 14. wartość moralna, 15. rodzaje i gatunki, 16. czerwoność, 17. istota przedmiotu, 18. zbiór osób znajdujących się w tej sali, 19. mniejszość 5 od 7, 20. stan rzeczy: to, że ten piec jest brązowy, 21. przedmiot intencjonalny,

Sekcja.         n               n               n               n               n               n               n    2

22. rok 1925. , 23. sekscja epistemologiczna, 24. filozofja, 25. kutura assyryjska, 26. Boska Komedja Dantego, 27. Adam Mickiewicz, 28. nieobecność pana X w pokoju, 29. początek organizacyjnego posiedzenia Sekcji, /jako zdarzenie przeszłe/, 30. ciało Arystotelesa, 31. cała wojna r. 1914-1918. 32. Bank Hipoteczny T. A. we Lwowie, 33. Kształt tego stołu – Przykłady te podane w porządku, w jakim je zgłaszano. Nie przesądzano przytem, czy wszystkie z nich należy zaliczyć do „przedmiotów idealnych”, ani czy nie należy w dziedzinie przedmiotów idealnych wyróżnić różne grupy.
    n       Początkowe posiedzenia poświęcono dokładnemu precyzowaniu podanych przykładów, przyczem pokazało się, że prawie każdy z nich jest jeszcze wieloznaczny. Do omówienia wszystkich przykładów nie doszło, ponieważ w trakcie dyskusji zajęto się bliższej wyanalizowaniem podstawowych własności tych z pośród wyżej wymienionych przemiotów, które wydały się dla zbadania przedmiotów idealnych najbardziej instruktywne. I tak przedewszytkiem rozpoczęła się merytoryczna dyskusja w sprawie „czerwoności”, jako przykładzie „jakości idealnych”. Pojawiły się tu dwa poglądy /Dr Ingardena/, jeden, że należy odróżnić „czerwoność pewnego zupełnie określonego odcienia” zarówno od konkretnych cech przedmiotów realnych tak samo czerwonych, jak i od „czerowoności wogóle” jako „idei” /w terminologji Dr Ingardena/ względnie jako „przedmiotu pojęcia ogólnego” w terminologji p. prof. Twardowskiego, drugi zaś, że należy najwyżej przeciwstawić konkretne cechy indywidualnych przedmiotów „czerwoności wogóle” jako przedmiotowi pojęcia ogólnego. Zgodzono się, że ten sam problemat istnieje nie tylko odnośnie jakości „wzrokowych”, ale także i do jakości”słuchowych” i innych „zmysłowych” a także – zdaniem niektórych – i do jakości takich jak n.p. „kwadratowość”. Przeciw pierwszemu poglądowi wytoczono między inneni zarzuty następujące: 1. brak świadectwa odpowieaniej intuicji, 2. dla ustalenia takożsamości dwu cech indywidualnych nie potrzeba przyjmować jakości idealnej, 3. gdyby taka potrzeba zachodziła, to zachodziłoby niebezpieczeństwo regressus in infinitum. Przeciw drugiemu poglądowi zaś zarzucono, że nie oddaje wiernie tego, o czem nas poucza bezpośrednie doświadczenie /intuicja/. Dyskusja słuszności i wagi tych argumentów nie doprowadziła do porozumienia.

Sekcja.         n               n               n               n               n               n               n    3.

Wobec tego postanowiono zająć się zbadaniem „przedmiotu pojęcia ogólnego”, celem wykrycia, czy pomiędzy nim a jakością idealną należy rozróżniać, czy nie.
    n       Co do „przedmiotu pojęcia ogólnego” pojawiła się następująca koncepcja /Dr Mehlberga/: Do każdego przedmiotu ogólnego Op istnieje taka mnogość przedmiotów P₁, P₂, … że op jest częścią każdego z nich. Należy rozróżnić dwa wypadki: 1/. P₁, P₂ …. pozostają do siebie w stosunku części do całości, wtedy Op nie rozważamy. 2/. P₁, P₂,… nie pozostają do siebie w stosunku części do całości, wtedy Op jest przedmiotem ogólnym w znaczeniu szerszem. O ile Op jest n i e s a m o i s t n ą  częścią każdego z nich, jest Op przedmiotem ogólnym w znaczeniu ściślejszen /przykład czerwoność wogóle jako czysta jakość wzięta niezależnie od określeń czasowo przestrzennych. Ma ona być w wielu P₁, P₂,… identyczna, o czem świadczy okoliczność, że wszystkie sądy prawdziwe o czerwoności występującej w P₁, są prawdziwe o czerwoności w P₂, i odwrotnie. – Przeciw temu poglądowi wytoczono następujące zarzuty: 1. Jak jest możliwe, by jeden i ten sam Op występował w wielu P₁,P₂,… 2. Niszcząc przedmiot P, niszcz i jego części niesmoistne, a więc musiałby zniszczyć i Op. 3. koncepcja ta zawiera sprzeczność, zakłada bowiem wielość P₁, ,P₁,…. z drugiej zaś głosi, że one mają części /identyczne./ wspólne. Jeżeli zaś P₁, P₂,… posiadają czści identyczne wspólne, to są jednym przedmiotem, a więc niema wielości P₁,P₂,… Ostatni argument sprowadził dyskusję do zagadnienia, jakie są warunki na to, aby pewne X było „częścią wspólna” i kiedy P₁ i P₂ należy uznać za  d w a  przedmioty. W sprawie pierwszej pojawił się pogląd /który nie napotkał na opozycje/, że warunki te są następujące: Jeżeli pewne X, które na być częścią wspólną istnieje w przedziale czasowym /tx₁, tx_n/, to przedział ten musi padać w przedział czasowy /t₁, t_n/ w obrębie którego P₁ i P₂ równocześnie istnieją, te ostatnie zaś muszą mieć taki przedział współczesnego istnienia. Analogiczny warunek sformułowano odnośnie do współrzędnych przestrzennych, o ile P₁ i P₂ są przestrzenne. – Co zaś do drugiej sprawy to pojawiły się dwa poglądy: 1. P₁ i P₂, są dwoma przedmiotami jeżeli istnieje taka cecha a , która przysługuje P₁ a nie przy

Sekcja         n               n               n               n               n               n               n    4.

sługuje P₂: 2/. P₁ i P₂ są dwona przedmiotami, jeżeli żadna cecha /część/ P₁ nie jest cechą /częścia/ P₂, i naodwrót. Wskutek postawionych zarzutów pogląd ten potem został zmodyfikowany w ten sposób, że przez „część” należy rozumieć tylko część niesamoistną. Ponieważ Dr Mehlberg tego drugiego poglądu nie uznał, a równocześnie zgodził się na warunek bycia wspólną częścią tylko co do momentów czasowych /skłonny był nawet przyjąć w związku z tem konsekwencję, że żaden z przedmiotów P₁,P₂…. przez pewien czas nie istnieje, to i Op istnieć przestaje, a potem przy zaistnieniu nowych P₁, P₂, … powstaje nowy Op/, więc wysunięto nowe argumenty wychodzące z pojęcia części niesamoistnej i budowy cechy. Mianowicie Dr Mehlberg twierdził, że to iż pewna czarność jest cechą P₁, a także P₂ jest tylko pewną jej cechą względna, której przysługiwanie lub nieprzysługiwania w niczem jej samej nie zmienia. W związku z tem rozróżniono następujące pojęcia „części niesamoistnej”: I. niesamoistność bezwzględna: Część jest niesamoistna, jeżeli dla swego istnienia wymaga z istoty swej istnienia jakiegokolwiek przedmiotu /substratu/ samoistnego, którego jest częścią, jeżeli wogóle istnieje. II. Niesamowistność względna: Część jest niesamoistna, jeżeli dla swego istnienia wymaga istnienia przedmiotu X o pewnej określonej istocie, a jeżeli ten z kolei jest niesamoistny a połączenie niesamoistnej części z X nie daje czegoś samoistnego, to wymaga z kolei przedmiotu samoistnego Y, którego niesamoistną częścią jest X.