Plans for research z b.d.

Anna-Teresa TYMIENIECKA

Plany badawcze

       c      Proponuję ukończyć niezbędne badania i napisać ostateczną wersję traktatu zatytułowanego Fenomenologia Doświadczenia Twórczego. Temat ten angażuje moją uwagę od około piętnastu lat, a pierwszy szkic pracy powstał podczas mojego pobytu w Radcliff Institute for Independent Study. Od tego czasu jednak, wskutek rozważenia nowych materiałów przeszedł wiele zmian i został znacząco poszerzony. Traktat ma zająć istotne miejsce w dziedzinie badań fenomenologicznych w zakresie estetyki i filozofii umysłu. W pracach takich jak Phénoménologie de l’expérience créatrice Dufrenne’a czy Das literarische Kunstwerk Ingardena dogłębnie analizuje się niektóre powiązane problemy, jednak wciąż brak fenomenologicznego badania samej twórczości. Takie badanie jest również motywowane potrzebą ponownego przeanalizowania Husserlowskiej teorii świadomości.

 c      W swoim badaniu dotyczącym Valéry’ego (Phénoménologie et Creation, przedłożonym do publikacji) nakreśliłam już nowe podejście do problemu ludzkiej twórczości w kategoriach tego, co – zainspirowana amerykańskim kontekstualizmem reprezentowanym przez S. C. Peppera – nazwałam „kontekstem twórczym”. W połączeniu z fenomenologiczną analizą nieredukowalnych treści, podejście to ma tę zaletę, że pozwala uchwycić zjawisko ludzkiej twórczości w ściśle bezzałożeniowej konkretnej analizie. W zakresie „twórczego kontekstu” twórczość ludzka we wszystkich swych implikacjach jest traktowana jako zjawisko niezależne i samoobjaśniające.

 c      Podstawowa eksploracja tego zjawiska obejmuje filozofię świata życia, filozofię umysłu i filozofię sztuki; prowadzi do ponownego przemyślenia podstawowych założeń i ponownego zdefiniowania każdej z tych trzech (por. moje eseje „Idee jako to, co stanowi a priori”, „Oryginalność i twórcza percepcja” oraz „Nie-boska komedia” wymienione w biografii, pierwsze dwa z nich uwzględniają odpowiednio pojęcia „stanu” i „oryginalności”, podczas gdy ostatni wykazuje, że podejście do dzieła literackiego z punktu widzenia twórczej wizji autora ujawnia wymiary dzieła ukrytego dla analizy „wewnętrznej”, a także dla podejścia psychologiczno-genetycznego). „Kontekst twórczy” jest najpierw analizowany jako zjawisko powstające w i powracające do obiektywnego świata życia. Istnieje ścisły związek między tym kontekstem a procesem poznawczym, rozumianym w tradycji Husserla, Piageta i Gurvitscha jako proces genetyczny.

 c      Zasadniczy element kontekstu twórczego, a mianowicie proces świadomy, jest badany w porównaniu z procesem poznawczym, stanowiącym. Omówiono problemy percepcji, strukturyzacji i organizacji a priori zarówno konstytucji, jak i stworzenia. Zasoby twórcze (wyobraźnia, pamięć, inwencja) zostały umieszczone w perspektywie historycznej i wyciągnięto nowe wnioski dotyczące ich natury. Wreszcie proces twórczy jest analizowany na etapie przejścia od etapu „subiektywnego” do pojawienia się nowego bytu, produktu twórczego. Problemy techniki, stylu i warunków społecznych są analizowane w szerokim rozumieniu, a współczesne teorie są rozważane krytycznie. Analiza wspomnianego przejścia rzuca nowe światło na ontologiczny problem pochodzenia różnych rodzajów bytów i wykazuje potrzebę zaistnienia nowego podejścia do krytyki artystycznej. Wnioski przyczyniają się do głębszego zrozumienia człowieka w jego świecie życia i są istotne także w odniesieniu do licznych praktycznych problemów w dziedzinach edukacji i kultury.