Uchwała habilitacyjna z 12.02.1925

We Lwowie, dnia 12. lutego 1925.

  n         Nr.121.

Przedmiot:Habilitacja
Dra Romana INGARDENA z filozofji.

Do

      n               n  MINISTERSTWA
WYZNAŃ RELIGIJNYCH I OŚWIECENIA PUBLICZNEGO
  n               n               n                 W
  n               n               n               n         Warszawie.

  n         Rada Wydziału filozoficznego Uniwersytetu Jana Kazimierza uchwaliła na swem posiedzeniu z dnia 27.czerwca 1924.jednomyślnie udzielić Panu Drowi filozofji Romanowi Witołdowi Ingardenowi prawo wykładania /: venia legendi :/ w zakresie filozofji i i przestawia niniejszem uchwałę swoją Ministerstwu do zatwierdzenia.
  n         Pan Dr.Roman Witołd Ingarden,religji rzymsko-katolickiej, narodowości polskiej,urodził się w Krakowie dnia 5.lutego 1893 z ojca Romana,b. Prezesa Generalnej Dyrekcji regulacji rzek w Ministerstwie Robót Publicznych,i matki Witosławy z Radwańskich. Egzamin dojrzałości zdał w r.1911.w III.Gimnazjum Państwowem we Lwowie,poczem studjował przez jedno półrocze filozofję, matematykę i fizykę na Uniwersytecie Lwowskim;z wiosną 1912.przeniósł się na Uniwersytet w Getyndze, kontynuując swe studja u Proff. Husserla,Müllera,Maiera,Reinacha,Nelsona,Hilberta, Landaua,Cara-Theodoryego,Toeplitza,Sandena,Voigta i Cohna.Po pięciu semestrach, spędzonych w Getyndze, przeniósł się w jesieni 1914 na Uniwersytet Wiedeński,lecz po jednym semestrze powrócił z wiosną 1915.do Getyngi, skąd podążył następnie za powołanym do Fryburgu badeńskiego Profesorem Husserlem i w Fryburgu dokończył też swych studjów uniwersyteckich,uzyskując w roku 1918 na podstawie rozprawy „XXX Kritik”, stopień doktora filozofji,nostryfikowany uchwałą Rady Wydziału filozoficznego Uniwersytetu Jana Kazimierza z dnia 2.maja 1923,zatwierdzoną rozporządzeniem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 22.czerwca 1923,Nr.5386-IV/23.Od jesieni 1918,pełni Dr.Ingarden obowiązki nauczyciela szkół średnich, naprzód przez rok 1918/19.w Lublinie,następnie przez lata 1919/20 i 1920/21.w Warszawie,a od jesieni roku 1921 w Toruniu.
  n         Dotychczasowy dorobek Dra Ingardena obejmuje poza pracą habilitacyjną, o której będzie mowa osobno,szereg recenzyj , artykułów i rozpraw.Zdawał mianowicie Dr. Ingarden sprawę z Husserla „Logische Untersuchungen” w Przeglądzie filozoficznym 1915; recenzował III.tom czasopisma „Jahrbuch für Philosophie und phänomenologische Forschung” w Ruchu filozoficznym 1920; dalej A. Reinacha „Gesammelte Schriften” tamże,książkę Chwistka p.t.”Wielość rzeczywistości” obszernie w Przeglądzie filozoficznym 1922 a króciej w Ruchu filozoficznym 1923;z recenzjami książki Dra Chwistka łączy się artykuł polemiczny,umieszczony w Przeglądzie filozoficznym 1923 jako odpowiedź autorowi omawianej książki na jego replikę; polemiczny charakter ma też artykuł, umieszczony w Ruchu filozoficznym 1919 „O jasnym i niejasnym stylu filozoficznym” oraz ogłoszona w Przeglądzie filozoficznym 1923 rzecz p.t.”W sprawie istoty doświadczenia wewnętrznego”.Poczet drukowanych do chwili wniesienia podania o dopuszczenie do habilitacji recenzyj zamyka sprawozdanie z książki J.Marcinowskiej p.t.”Wartości twórcze myśli religijnej polskiej /: Przegląd Warszawski 1923:/ i krytyczna rozbiór szeregu spraw,zebranych w Księdze pamiątkowej,wydanej ku czci Profesora K.Twardowskiego /: tamże 1924:/.
  n         Własnych rozpraw wydał Dr.Ingarden drukiem dotąd pięć:
  n         Rozprawa doktorska powyżej cytowana p.t.”Intuition und Intellekt bei H.Bergson.Darstellung und Versuch einer Kritik” /: napisana 1916/17.a drukiem ogłoszona w r.1921.w Jahrbuch für Philosophie und phänomenologische Forschung,Tom V.oraz w odbitce:/ poświęcona jest przedewszystkiem systematycznemu przedstawieniu bergsonowskiej teorji poznania,przyczem problem intuicji ogrywa rolę problematu centralnego.Przedstawienie to rozpada się na trzy części. Pierwsza część jest przedstawieniem problematyki.Wychodzi ono od opisu i przeciwstawienia dwu różnych wyglądów przeżyć świadomości:statycznego i dynamicznego i prowadzi do wykrycia istnienia poznania świadomości wolnego od schematów jednorodnej przestrzeni i jednorodnego czasu.Natura tego poznania – intuicji – stanowi zagadnienie centralne,którego różne strony i rolę w systemacie Bergsona omawia ta część.Druga część poświęcona jest bergsonowskiej teorji intelektu.Rozróżnia ona trzy różne sposoby rozważania intelektu: psychologiczny, ewolucyjny i metafizyczny.Wynikiem tej części jest opracowanie schematów intellektualnych,przez które ujmujemy przy poznaniu intellektualnem rzeczywistość. Schematy te obce zarówno rzeczywistości ,którą w nie wtłaczamy,jak i bezinteresownemu poznaniu, płyną z dostosowania poznania rzeczywistości i winny być przy absolutnem poznaniu eliminowane. Część trzecia omawia intuicję jako poznanie absolutne rzeczywistości, poznanie wolne od względów praktycznych i wolne wskutek tego od intelektualnych schematów.Także i w tej części osobno przedstawiono czysto psychologiczny pogląd na intuicję a osobno pogląd na ewolucyjny. Kończy się to przedstawienie teorji Bergsona przedstawieniem postulowanej przez niego metody,wynikającej z jego stanowiska. – Nadto zawiera rozprawa przedwstępne rozważania krytyczne,ograniczające się do krytyki immanentnej,a starającej się wykazać przedewszystkiem błędność bergsonowskiego stanowiska w sprawie kategoryj,które Bergson identyfikuje ze swemi schematami intellektualnemi,oraz w sprawie istoty przedmiotu. Dalsza część rozważań krytycznych wykazuje,iż Bergsonowska teorja intelektu zawiera petitionem principii. W toku rozważań są także omówione warunki, jakie musi spełniać teorja poznania,jeżeli ma bez popełnienia zasadniczych błędów odpowiedzieć na swoje zasadnicze zagadnienia.
  n         „Dążenia fenomenologów” – jest to rozprawa,ogłoszona w Przeglądzie filozoficznym /:1920:/, która omawia w sposób przystępny ale samodzielny podstawowe tendencje fenomenologji Husserla i jego uczniów. Ponieważ fenomenologja zrodziła się przedewszystkiem z reakcji przeciw psychologizmowi assocyacyjnej psychologji empirycznej,więc I.rozdział rozprawy jest poświęcony omówieniu tendencji psychologji assocyacyjnej i jej genetycznej metody postępowania,na tle metod poznania przyrodniczego.Rozdział ten określa nadto,na czem polega psychologizm zarówno w logice jak w innych dziedzinach, i stara się znaleść jego źródło. Zagadnieniom genetycznym przeciwstawia rozdział 2.dążenie fenomenologów do uzyskania wszędzie,gdzie to możliwe,bezpośredniego poznania danych naocznych i ich opisu.Omawia przytem rolę pojęć – jako nienaocznych domniemań – zarówno przy uzyskiwaniu bezpośredniego poznania jak i przy przedstawianiu już uzyskanych w niem wyników. Rozdział XXX przeprowadza rozgraniczenie pomiędzy bezposredniem doświadczeniem, w sensie bezpośredniego poznawania realnych przedmiotów i faktów,a bezpośredniem poznaniem apriorycznem,i omawia stosunki zachodzące pomiędzy obu temi sposobami poznania. Rozdział 4. w końcu zarysowuje tendencje Husserla w teorji poznania a zwłaszcza sprawę t.zw. fenomenologicznej i poznania immanentnego przeżyć czystej świadomości.
  n         Rozprawa „Über die Gefahr einer Petitio Principii in der Erkenntnistheorie, ein Beitrag zur Prinzipienfrage der Erkenntnistheorie” /: Jahrbuch für Philosophie und phänomenologische Forschung, v.1921:/ jest pierwszym stanowiącym całość dla siebie rozdziałem większej rozprawy,pozostającej dotąd w rękopisie. Zadaniem rozważań XXX rozdziału jest wykazać,że jest rzeczą możliwą uniknąć w teorji poznania petitionem principii,resp.regresum in infinitum. Jądro zarzutu skierowanego przeciw możliwości teorji poznania,polega na twierdzeniu,że poznając poznanie w ogóle musimy albo założyć na ślepo objektywność poznania,którem się właśnie posługujemy,a tem samem i ideę poznania i jego obiektywność w ogóle,albo też poznanie,którem się właśnie posługujemy,poddać nowemu poznaniu,które z kolei musiałoby być poznawane i tak ad infinitum.Byłoby to prawdą tylko wówczas,gdyby słuszne było założenie,iż każdy akt poznania można poznawać tylko w XXX/:drugim:/ akcie poznania. Otóż rozprawa stara się wykazać, że założenie to jest fałszywe i że istnieje szczególny sposób przeżywania aktów poznawczych, w których poznajemy akty przez samo ich przeżywanie. Ten szczególny sposób przeżywania aktów świadomości – zwany przez autora intuicją – jest możliwy tylko dzięki istocie aktów świadomości,istocie która wyróżnia świadomość od wszelkiego innego bytu. /:Niektóre myśli tej rozprawy,wchodzące w skład jej nieogłoszonych dotąd drukiem części, przedstawił autor na posiedzeniu sekcji metafizyczno-epistemologicznej I. Zjazdu filozofów polskich we Lwowie w roku1923 w referacie p.t.”Czy i jak można wykazać obiektywność spostrzeżenia zewnętrznego.”:/
  n         Artykuł p.t. „Max Scheller” /: Przegląd Warszawski 1922:/ podaje sylwetkę duchową Schelera na tle jego epoki i przedstawia rolę jaką odegrał Scheler w czasie wojny w Niemczech.Zwłaszcza podkreśla XXX tle podstawowych dążeń w etyce i w filozofji kultury przeciwstawienie się Schelera kulturze nowożytnej i zwrot jego ku średniowieczu i katolicyzmowi.
  n         Rozprawa p.t. „Spór o istotą filozofji”/:Przegląd Warszawski 1922:/ zwraca się zarówno przeciw popularnemu poglądowi na filozofję, w myśl którego za „filozoficzne” uchodzą wszelkie naukowo uzasadnione poglądy na świat i życie,jak przeciw tendencjom,zmierzającym do wykazania,że niema żadnej filozofji jako jednolitej nauki a powołującym się na różnorodność i rozbieżność faktycznie istniejących teoryj „filozoficznych”. Analogiczną różnorodność znajdujemy również w matematyce, a jednak nie zrywamy z poglądem,że cała matematyka tworzy pewną zamkniętą i jednolitą całość, ponieważ pomiędzy poszczególnymi teorjami matematecznymi zachodzą pokrewieństwa przedmiotówbadanych i ujemne zawisłości. Podobne pokrewieństwa i zawisłości można wykazać między poszczególnemi dziełami filozofji. Rozbieżność pomiędzy faktycznie istniejącemi poglądami filozoficznemi nie może służyć za argument przeciw istnieniu filozofji, bo w ogóle istnienie takich czy innych faktów, historycznie uwarunkowanych, nie może wpłynąć na XXX co do istnienia tej czy innej nauki jako jednolitego systematu wykrywanych prawd. O istnieniu takiego systematu decyduje istnienie lub nieistnienie odpowiedniej jednolitej i odrębnej dziedzinie przedmiotów,resp.stanów rzeczy. Istnienia takiej dziedziny- o ile chodzi o filozofję – rozprawa niniejsza nie zamierza wykazać – wskazuje XXX pokrótce,że dziedziny przedmiotów badań filozoficznych należy XXX w dziedzinie istot idealnych.
  n         Praca habilitacyjna Dra Ingardena nosi tytuł „O pytaniach es-sencjonalnych” i obejmuje 176 stronic folio pisma maszynowego.Obszerne streszczenie pracy tej przedstawił prof. Dr.K. Twardowski Towarzystwu Naukowemu we Lwowie na posiedzeniu Wydziału historyczno-filozoficznego dnia 13. maja 1924 – streszczenie to się załącza.
  n         Jak wszystkie poprzednie rozprawy Dra Ingardena,tak też i jego praca habilitacyjna jest wyrazem kierunku filozoficznego,zainicjowanego z początkiem wieku XX.przez Edmunda Husserla, ongiś ucznia Franciszka Brentany, pod nazwą kierunku fenomenologicznego. W duchu tego kierunku, opierając się na zasadniczych poglądach i przestrzegając jego metody dr. Ingarden podjął się w swej pracy habilitacyjnej opracowania kompleksu kwestji,które dotąd nie zajęły należnego miejsca w badaniach fenomenologicznych Husserla i jego szkoły, chociaż łączą się ściśle z pojęciem „istoty”, odgrywającem w tych badaniach tak wybitną rolę.To też pomysł zajęcia się analizą pytań esesncjonalnych /: esencjalnych:/ tj. pytań,skierowanych ku”istocie” trzeba nazwać bardzo szczęśliwym, i to netylko ze stanowiska fenomenologicznego. Dwa wchodzą tu w grę rodzaje pytań : po pierwsze pytania o formie „co to jest?”,gdzie „to” pokazuje przedmiot jednostkowy a odpowiedź w postaci „to jest P” zawiera w swem orzeczeniu pojęcie ogólne,po drugie pytania o formie „co jest P?” gdzie odpowiedź dostarcza nam wiadomości bądź o najważniejszych bądź o wszystkich elementach „istoty” owego przedmiotu .To też te pytania,wzięte łącznie, tworzą pytanie essencjonalne.Oto teza główna pracy habilitacyjnej.Około przygotowania,uzasadnienia i XXX tej tezy w niektóre doniosłe jej konsekwencje obracają się rozważania Autora. Tok jego myśli porusza się od analizy „pytania” w ogóle poprzez rozróżnienie znaczeń,jakie pytania mieć mogą, i celów , w jakich można je zadawać,ku różnym na pytania odpowiedziom i szczegółowemu rozbiorowi całego szeregu pojęć,wśród których pojęcia „istoty” i „idei” zajmują miejsce główne.Wyniki zaś tego rozbioru pozwalają Autorowi zwrócić się krytycznie przeciw konwencjonalizmowi epistemologicznemu i tym sposobem tem silniej utwierdzić jego własne stanowisko. Liczne są tedy i różnorodne zagadnienia, które Dr. Ingarden w pracy habilitacyjnej rozważa: treścią swoją wybiega ona znacznie poza pozornie ciasne ramy,zakreślone jej tytułem.
  n         Sposób w jaki Autor rzecz swoją przeprowadza, dowodzi niewątpliwej samodzielności. Chociaż bowiem stoi on,jak wspomniano na gruncie fenomenologji husserlowskiej,porusza się w pracy swej na tam gruncie z całą swobodą,odnosząc się krytycznie do różnych poglądów, wyrażonych przez innych wyznawców kierunku fenomenologicznego. Postepuje przytem metodycznie,ujmując krok za krokiem ostrożnie swe wywody w jasno dysponowaną całość. W wyłuszczaniu poszczególnych zagadnień i formułowaniu poszczególnych rozumowań Autor stara się o możliwie przekonywujące przedstawienia swoich myśli a trudności,na które przytem natrafia dzięki przedmiotowi i fenomenologicznemu sposobowi traktowania go, umie prawie zawsze szczęśliwie przezwyciężyć. Czytelnik, nie uznający tego sposobu i w ogóle kierunku fenomenologicznego, zauważa,że Autor,będąc zwolennikiem tego kierunku,gdzieniegdzie nie liczy się dostatecznie z możliwością odmiennego ujmowania rzeczy i grożącemi stąd jego twierdzeniom zarzutami. Jest to jednak cecha niemal nieuchronna wszelkich prac,pisanych w duchu pewnej szkoły,a jednostronność tę,której zupełnie uniknąć zdołają tylko na prawdę przodujący myśliciele,wynagradza poniekąd wielka zawartość i spoistość wewnętrzna ,oparta na mniej lub więcej już urobionym w łonie danej szkoły systemacie pojęć i założeń.Zresztą praca habilitacyjna Dra Ingardena, nacechowana gruntownością i sumiennością naukową a rozpatrująca po raz pierwszy w sposób tak szczegółowy pewien rodzaj „pytań”,przynosi dzięki pomysłowości Autora,bystrym jego analizom i umiejętnemu powiązaniu rozważanych przezeń problematów także sporo takich wyników,których uznanie nie jest uwarunkowane przyjęciem zasadniczego kierunku,przez Autora wyznawanego.To też nie ulega wątpliwości ,że rzecz „O pytaniach essencjonalnych” stanowi istotny postęp nauki i świadczy o samodzielności naukowego myślenia Autora,tak iż uprawnia Dra Ingardena do przystąpienia do dyskusji habilitacyjnej.
  n         Na podstawie powyższego sprawozdania z pracy habilitacyjnej Dra Romana Ingardena, złożonego przez wybranych w tym celu referentów, Profesorów Dra Kazimierza Twardowskiego i Dra Mścisława Wartenberga,Rada Wydziału Filozoficznego uchwaliła na swem posiedzeniu dnia 4. czerwca 1924 roku dopuścić Dra Ingardena do dyskusji habilitacyjnej.
  n         Dyskusja habilitacyjna odbyła się na posiedzeniu Rady Wydziału filozoficznego dnia 25. czerwca 1924 r.- z dyskusji tej spisano osobny protokół,który się tu załącza. Po przeprowadzonej dyskusji habilitacyjnej Rada Wydziału Filozoficznego uchwaliła wszystkiemi głosami przeciw jednemu uznać ją za wystarczającą i dopuścić Dra Ingardena do wykładu habilitacyjnego – zarazem zatwierdzono jednomyślnie temat wykładu,proponowany przez Dra Ingardena,mianowicie: „Stanowisko teorji poznania w systemie nauk filozoficznych”
  n         Wykład habilitacyjny odbył się 27.czerwca 1924; po odbytym wykładzie Rada Wydziału Filozoficznego uchwaliła wszystkiemi głosami przeciw dwom udzielić Drowi Romanowi Witołdowi INGARDENOWI prawo wykładania /: venia legendi :/ z zakresu filozofji.
  n         Uchwałę tę przedkłada się niniejszem Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do zatwierdzenia.

Załącza się:

1. Przegl.filozoficzny XVIII.zesz.III/IV:str.305-311:Badania logiczne Husserla.
2. Ruch filozoficzny Rok V.Nr.3.Str.45-48:O jasnym i niejasnym stylu filozoficznym.
3. Ruch filozoficzny Rok V.Nr.10.Str.181-184.Sprawozdanie z III.tomu „Jahrbuch für Philosophieund phänomenologische Forschung”.
4. Dążenia fenomenologów.Odb.z Przegl.filozoficznego XXII.zesz.3.i 4.str.118-156 i 315-351.
5. Über die Gefahr einer Petitio Principii in der Erkenntnistheorie Odb.z Jahrbuch für Philosophie, Tom V.Str.545-568.
6. Intuition und Intellekt bei H.Bergson.Hälle.1921 str.286-461/Odb. Z Jahrbuch für Philosophie ,Tom V.:/
7. Ruch filozoficzny,Tom VI.Nr.8.9.10.Str.116-117.Sprawozdanie z książki: Reinach A. „Gesammelte Schriften”.
8. Max Scheler,Odb.z Przeglądu Warszawskiego Rok 2.Tom IV.Nr.13.1922.Str.5-31.
9. Przegląd filozoficzny.Rocznik XXV.zesz.III.Str.451-468.Sprawozdanie Dra Chwistka „Wielości rzeczywistości”.
10. Spór o istotę filozofji,Odb.z Przglądu Warszawskiego, Rok 2.Tom IV.Nr.14.1922 Str.161-172.
11. W sprawie „istoty”doświadczenia wewnętrznego” .Odb.z Przegl.filozoficzngo Rocznik XXV.zeszyt IV.str. 512-534.
12. Ruch filozoficzny,Tom VII.Nr.7/8.Str.99-101.Recenzja z Dra Chwistka „Wielości rzeczywistości”.
13. Przegląd Warszawski Rok 3. Nr.20. Maj 1923. Str. 254-257 Sprawozdanie z książki J.Marcinowskiej p.t.”Wartości twórcze religijnej myśli polskiej”.
14. Przegląd filozoficzny Rocznik XXVI.Zesz.I. i II.Str.100-104.Uwagi do „Krótkiej rozprawy i t.d.”
15. O pytania essencjonalnych. Maszynopis folio str.152 z dodatkiem str.153-176: W sprawie istnienia przedmiotów idealnych.
16. Odpis Sprawozdania z dyskusji habilitacyjnej Dra Romana Ingardena, odbytej na posiedzeniu Wydziału Filozoficznego z dn.25. czerwca 1924.
17. Odpis Sprawozdania z wykładu habilitacyjnego,odbytego na posiedzeniu Wydziału Filozoficznego z dnia 27.czerwca 1924.
18. Drukowane streszczenie rozprawy habilitacyjnej.